Herken jij een burnout bij je naaste?

Van gezonde stress naar burnout

Wie kent het niet; je druk maken over dingen, conflicten met partner of collega, de balans kwijt zijn tussen werk en privé, om komen in je werk óf zoekende zijn naar het doel in je leven. We hebben er allemaal wel eens mee te maken. Niet verwonderlijk, want we leven in een drukke, snel veranderende tijd waarin veel van je gevraagd wordt. Werk, kinderen, sociale contacten, sportclubs en dan ook nog ergens tijd en ruimte vinden voor jezelf. Als de balans tussen energiegevers en energienemers zoek raakt, kan dit zijn effect hebben op je welbevinden of op je gezondheid. Gezonde stress kan dan overgaan in chronische langdurige stress en uiteindelijk uitmonden in een burn-out.

De kans is groot dat ook jij wel iemand in je omgeving kent die hiermee te maken heeft. Bijvoorbeeld je partner, familielid, vriendin, collega of werknemer. Herken jij een burnout bij je naaste?

Mijn naaste heeft een burn-out

Een burn-out heeft veel impact op iemands leven, maar ook op het leven van de mensen om hem of haar heen. Iemand kan heel prikkelbaar zijn, uit het niks een woedeaanval krijgen, om iets kleins tegen de kinderen uitvallen of heel onrealistisch reageren. Je naaste voelt zich heel moe, heeft geen zin meer in activiteiten, voelt zich lusteloos en gaat zich steeds meer afzonderen. Je partner/vriendin of collega is niet meer die vrolijke Frans waar je altijd zo mee kon lachen of de steun en toeverlaat waar je op kon bouwen. Sterker nog, je kan het gevoel krijgen dat jullie van elkaar aan het vervreemden zijn.

De worsteling met schaamte en onbegrip

Het grootste probleem bij een burn-out is schaamte en onbegrip. Iemand leek de hele wereld aan te kunnen. Werkte hard, was zorgzaam, sociaal en stond vol in het leven. En dan ineens is de energie er niet meer om aan activiteiten deel te nemen, zijn feestjes teveel of ontstaat er al paniek als er aan het werk gedacht wordt. Dat terwijl er niks aan de buitenkant te zien is. Dit brengt voor degene met burn-out veel schaamte met zich mee. Schaamte naar de werkgever dat het werk niet meer vol te houden is, schaamte naar vrienden toe dat je “nee” moet zeggen tegen een etentje of schaamte naar je partner dat alles je teveel is in het huishouden.

Vanuit de omgeving is er veel onbegrip. Opmerkingen als “doe toch niet zo flauw, je bent toch geen watje” of “van hard werken is nog niemand moe geworden” zijn vaak snel gemaakt. Met name de jongeren lopen hier tegenaan. Er is namelijk een steeds grotere groep jongeren onder de 35 jaar die burn-out heeft. Als je zelf nooit met een burn-out te maken hebt gehad is het erg moeilijk jezelf voor te stellen wat het nu eigenlijk echt is en daarom is het belangrijk een burn-out te herkennen bij je naaste.

Hoe herken ik een burnout bij mijn naaste?

Een burnout krijg je niet zomaar, hier gaat een lange periode aan vooraf waarin verschillende signalen te herkennen zijn. Het probleem is dat de persoon met een burnout deze signalen vaak niet (h)erkent en maar door en door gaat. De omgeving ziet veel eerder gedragsveranderingen ontstaan. Hoe eerder symptomen herkent worden en bespreekbaar gemaakt worden, hoe meer kans op het voorkomen van burnout. Hieronder vind je een lijstje van symptomen. Dit zijn ze lang niet allemaal en iedereen reageert anders op langdurige stress. Het lijstje kan je wel een houvast geven in het herkennen en bespreekbaar maken van gedragsveranderingen die je bij de ander herkent.

Psychische symptomen burn-out

Veel voorkomende psychische symptomen zijn geheugen- en concentratieproblemen. Ook een kort lontje komt veel voor en het gevoel hebben uitgeput of opgebrand te zijn. Andere psychische klachten die kunnen duiden op een burn-out zijn:

• Besluiteloosheid
• Onzekerheid
• Laag zelfbeeld
• Neerslachtig
• Opgejaagd voelen
• Wantrouwend zijn
• Angst- en paniekklachten
• Makkelijk huilen
• Prikkelbaar: snel ergeren of boos worden
• Concentratieproblemen

Lichamelijke symptomen burn-out

De uitputting die kenmerkend is voor een burn-out uit zich ook lichamelijk. Zelfs ’s morgens uit bed komen kan soms al als een te zware stap voelen. Andere lichamelijke burn-out klachten die voor kunnen komen zijn:

• Hoofdpijn
• Spierpijn
• Misselijkheid
• Buikpijn
• Hartkloppingen
• Hyperventilatie
• Hoge bloeddruk
• Benauwdheid
• Slapeloosheid
• Vermoeidheid
• Snel grieperig

Lees hier meer over in mijn artikel: “burnout herken de signalen”

Wat kan ik doen als mijn naaste een burnout heeft?

• Accepteer de burnout. Acceptatie is de eerste stap naar herstel. Het is voor degene met een burnout al heel moeilijk om het zelf te accepteren, maar het helpt daarbij enorm als de omgeving het accepteert. Accepteer dat iemand even helemaal niks kan en erken de ander in zijn/haar gevoel.
• Geef geen oordeel. We geven enorm snel onze mening, bijvoorbeeld over waardoor de burnout is ontstaan. We geven tips of bedenken oplossingen. Vergeet niet dat een burnout heel veel achterliggende oorzaken kan hebben. Zorg daarom dat je niet oordeelt, maar er gewoon bent voor de ander, ook al denk je te weten waardoor de burnout is ontstaan.
• Bied een luisterend oor. Iemand met een burnout maakt veel mee. Het kan heel fijn zijn voor die persoon om gewoon het verhaal kwijt te kunnen. Bied hem of haar een luisterend oor. Laat je vertellen over de schaamte, boosheid en/of verdriet die hij of zij voelt. Zorg ervoor dat je open vragen blijft stellen.
• Vraag of je kan helpen. Iemand met een burnout heeft in het begin heel weinig energie, dit terwijl alles gewoon doorgaat zoals het huishouden, de hond uitlaten of boodschappen doen. Realiseer je dat alles te veel kan zijn voor degene met een burnout. Vraag of je kan helpen. Het gaat hierbij om praktische dingen waarmee je de ander kan ontlasten.
• Heb geduld. Een burnout is een langdurend traject. De eerste weken is het vaak nog op te brengen om hier begrip voor te hebben. Maar naarmate iemand langer een burnout heeft, kan je het gevoel van irritatie krijgen en denken “hup, schouders eronder”. Helaas werkt deze druk alleen maar averechts. Iemand wil juist zelf al vaak sneller gaan dan goed voor hem/haar is. Als de omgeving dan ook nog druk uit gaat oefenen, kan je naaste hierdoor nog meer druk ervaren. Het gevolg kan zijn dat iemand alleen maar dieper in de put kan komen. Accepteer het proces van je naaste en dat dit tijd nodig heeft.
• Neem dingen niet te persoonlijk. Jouw naaste kan minder aandacht voor je hebben en jouw steun niet lijken te waarderen. Hij/zij kan kortaf of onredelijk op je reageren. Neem dit niet te persoonlijk. De burnout beïnvloedt het contact tussen jullie. Ondanks dat het niet zo kan voelen, is jouw steun zeker een toegevoegde waarde.
• Blijf goed voor jezelf zorgen. Natuurlijk wil je jouw dierbare zo goed mogelijk steunen, maar het is ook belangrijk dat je op jouw eigen welzijn blijft letten. Bewaak je eigen grenzen. Als je te veel voor de ander gaat zorgen, kan jij ook chronische stress ontwikkelen. Blijf alert dat je niet de therapeut of coach wordt, maar een naaste blijft. Blijf ontspanning zoeken en praat met mensen in je omgeving.
• Professionele hulp. Een burnout is een eindstadium van langdurige chronische stress waarbij het lichaam helemaal is uitgeput. Om hier uit te komen is professionele hulp nodig. Zorg dat je in gesprek gaat met je naaste zodat hij/zij dit inziet en op zoek gaat naar de juiste begeleiding.
• Bespreekbaar maken op werk. Zorg dat iemand het bespreekbaar maakt bij de leidinggevende of bedrijfsarts. Hoe eerder het bespreekbaar gemaakt wordt, hoe korter het herstel zal zijn. Hier is een werkgever ook bij gebaat. Vaak is er een budget beschikbaar voor bijvoorbeeld een coachingstraject. Informeer hiernaar, je hoeft niet eerst ziek te worden om erna beter te worden!

Burn-out en relatieproblemen

Een burn-out kan voor veel spanningen zorgen binnen een relatie. Je partner is prikkelbaar, moe, kan geen energie meer opbrengen voor sociale contacten en geen luisterend oor voor jou bieden. Ook kan de seks op een laag pitje komen te staan. Door gebrek aan energie is er veel minder ruimte voor leuke dingen. Je wilt je partner wel helpen, maar voelt je vaak machteloos. Je bent bang dat het nooit meer wat gaat worden samen, bang je partner te verliezen en bang om het niet aan te kunnen.

Het positieve van een burn-out is dat het je dwingt om anders naar jezelf en je leven te kijken. Niet alleen voor je partner met een burn-out, maar ook voor jou is het een kans om opnieuw de balans op te maken. Het bekende vraagstuk: “Is dit het nou?” passeert de revue. Wie ben ik, wat doe ik eigenlijk, waarom doe ik wat ik doe, vind ik het wel leuk wat ik doe, etc. Het zorgt ervoor dat het leven van je partner met een burn-out op zijn grondvesten wordt geschut. En dat is ook de bedoeling van de burn-out. Het is een “wake up call” om het anders te gaan doen.

Blijf vooral samen communiceren. Als je partner naar een therapeut of coach gaat, vraag dan of je een keer mee mag of zoek een eigen hulpverlener. De therapeut of coach kan jullie helpen om samen het proces door te komen. Een burn-out heb je immers nooit alleen, maar altijd samen!

Samen burn-out bespreekbaar maken

Het is belangrijk om de burn-out uit de taboesfeer te halen. Gelukkig is dit al steeds meer het geval, maar nog steeds blijkt dat bijvoorbeeld in bepaalde beroepsgroepen het “not-done” is om een burn-out te hebben. Denk aan de politie of spoedeisende hulp. Zwartgallige humor is daar vaak een overlevingsstrategie. Maar kwetsbaar mogen zijn en durven aangeven dat het niet goed met je gaat is niet passend in de cultuur. Ook jongere kampen hier vaak mee. Daarbij is het probleem dat de persoon met een burn-out de symptomen vaak niet bij zichzelf herkent, dit terwijl de omgeving wel al veel signalen oppikt.

Hoe meer we met elkaar de burn-out bespreekbaar maken, hoe sneller we het uit de taboesfeer krijgen. Zorg voor elkaar, let op elkaar en deel je zorgen met de ander als jij gedragsverandering opmerkt en symptomen van langdurige chronische stress herkent.